kalender çelebi

Mürsel Bâli’nin oğlu ve Balım Sultan’ın küçük kardeşidir. Kalender  Çelebi gençlik yıllarını okumak ve şiir yazmakla geçirmiştir.Sakin yaratılışı ve şair tabiatı ile çevresinde kendini sevdiren bir kişiliği vardır.Balım Sultan’ın öldüğü tarihte 40 yaşında olan Kalender Çelebi, on bir yıl Hacı Bektaş Veli Dergahı’nda postnişin olarak  görev  yapmıştır.O yıllarda Süleyman I (Kanuni) para darlığı nedeniyle yeni ve çok ağır bir toprak vergisi çıkarmıştır,vergiye karşı çıkanları ağır bir biçimde cezalandırmıştır.Bu yüzden Bozok,Sivas,Maraş,Adana,Tarsus  Türkmenleri  ayaklanmış,bunlara bir o kadar da sipahi ve köylü katılmıştır. Bu ayaklanmanın başında Kalender  Çelebi vardı. İlk etapta üstünlük sağlayan kıyamcılar tımarlı sipahilerin Sadrazam İbrahim Paşa ile anlaşmaları sonucu bozguna uğramışlar ve bu yenilginin sonunda Kalender Çelebi idam edilmiştir.Mezarı Balım Sultan Türbesi’nin batı yönündeki özel bölümdedir.

 (A.Celalettin ULUSOY-Pir Dergâhından Nefesler,sf 13) ismail hakkı uzunçarşılının anlatımına göre :

"başına yirmi-otuz bin alevi toplayarak ortaya çıkmış, etraftaki sancakbeyleriyle eyalet valilerini mağlup ederek cüret ve faaliyetini arttırmış olduğundan isyan süratle bastırılmayacak olursa anadolu'da tehlikeli bir durum hasıl olacağı devlet merkezine bildirilmiş olduğundan işin ehemmiyetine mebni isyanın tenkiline vezir-i azam ibrahim paşa gönderilmiştir.

"ibrahim paşa üç bin yeniçeri ve iki bin sipahi ile istanbul'dan çıktı; anadolu ve karaman beylerbeyliği eyaletleri askerleriyle kendisine iltihak ettiler. fakat ileri sevkedilen kuvvetleri kalender çelebi fena halde perişan etmiş ve karaman beylerbeyi mahmud paşa ile üç sancakbeyi maktul düşmüşlerdi.
"bu korkunç haber üzerine ibrahim paşa maiyetindeki askerin maneviyatını bozmamak için firari askeri ordugahına sokmadı; yanında yalnız beş bin kapıkulu askeri bulunuyordu; bunun üzerine paşa müessir bir tedbire başvurdu. kalender'e iltihak edenlerden mühim bir kısmı dulkadırlı sipahileri idi; bunların boybeyleri, ibrahim paşa tarafından orduya davet olunarak kendileriyle görüşülüp anlaşılarak evvelce her ne sebebe mebni ise dirlikleri ellerinden alınarak asiye iltihak eden sipahilerin yine dirlikleri verileceğini ilan eyledi ve bu tedbir kalender çelebi'nin kuvvetini sarstı. geceleri yavaş yavaş çözüntü başladı ve derhal yapılan taarruz üzerine kalender çelebi'nin kuvvetleri dağıldı ve kendisi de yakalanarak başı kesildi  

 kalenden çelebi isyanı sonuçları bakımından önemlidir :Kalender Şah Çelebi İsyanı Anadolu da Alevilik-Bektaşilik üzerine kurulu çıkan son büyük isyandır. Bu isyandan sonra birdaha büyük bir ayaklanma çıkmayacak, çıkan bazı büyük Celali İsyanları(Kalenderoğlu,Karayazıcı isyanları gibi) da Alevi nitelikli olsa da temeli Dini amaçlara dayanmayacaktı.

Kalender Şah'ın öldürülmesi üzerine Bektaşi tarikatının Anadolu da ki faliyetlerine son verilmiş ve tarikattaki çok sayıda dedebaba öldürülmüştür. Bu ayaklanmayla birlikte Hacı Bektaş postu 35 yıl postinişinsiz kalmış, 1551 yılında Dedebaba unvanıyla Sersem Ali Dedebaba Hacı Bektaş postuna oturmuştur. Bu tarihten sonra Dedebabalar Hacı Bektaş postunun sahipleri olmuştur.Bektaşilik; Babagan ve Dedegan koluyla ikiye ayrılıp yıllarca karşılıklı olarak hak iddiasında bulunmuşlardır

Bu isyanın etkileri devam ederken Sivas'ta Pir Sultan Abdal çeşitli nedenlerden ötürü 72 müridiyle birlikte başkaldırmış, bu olayda Sivas Valisi Hızır Paşa tarafından bastırılmış, halk ozanı Pir Sultan asılmıştır.

Anadolu da Sünni-Alevi Türkmen ittifakı yaşanmıştır. Fakat bu ittifak erken bozulmuştur. Bu bölgede Şafii Kürt beyleri büyük güç kazanmıştır. Şeyhülislam Ebu Suud Efendi'nin Kızılbaş katli vaciptir fetvası çıkmıştır. Bölgede Türkmen yönetimi uygulanmamış, Dulkadirli Türkmenler kandırılmıştır.

Dağınık sipahiler orduya geri alınınca orduda düzen bozulmuş, Tımar sistemi büyük oranda yıpranmış ve ileriki dönemlerde de sorun arz etmeye devam etmiştir.

1

Allah bir  Muhammed Ali

Nazar eyle bari bana

İzz-ü celâlin aşkına

Çektirme şol zari bana

Pirlere niyaz ederiz

Yalan dünyayı nideriz

Ölürüz hasret gideriz

Göster şol didarı bana

Muhammed Ali’dir server

Kapısına varıp yalvar

Dileyene muradın ver

Irak eyle nâri bana

KALENDER ağlar yerinir

Aşk hayaliyle sürünür

Cenneti rîdvan görünür

Şol güzelin kaddi bana

 2

Her canâ kalan serseriye er demesinler

Ser vermeyinin ismine server demesinler

Bir kimsede olmasa ol aşk-ı Ali

Pes nice ana kâfir-i Hayber demesinler

Her can ki şeh’i bilmese bu kişver içinde

Şâh kulu değil Çâker-i Kanber demesinler

Güzel görünür iş bu gönül her kimi sevse

Tahkik budur özge haberler demesinler

Efsâne sözün söyleme ey zâhid-i hodbin

Sakın ki sana câhil-i ebter demesinler

Katlanmaz isen sabr edüben cevrine yârin

Ol bi hünere aşk eri rehber demesinler

Ser vermez isem yoluna Şâh-ı Kâdimin

Âlemde dahi bana KALENDER demesinler

 3

Dün gece seyrimde batın yüzünde

Hünkar Hacı Bektaş Veli’yi gördüm

Elifi tac başında nikâb yüzünde

Aslı imam nesl-i Ali’yi gördüm

Geçti seccadeye oturdu kendi

Cemâli nûrundan çerağ uyandı

İşaret eyledi sâkiller sundu

Bize Hak’dan gelen doluyu gördüm

İçtim ol doluyu aklım yitirdim

Çıkardım benliğim ikrar getirdim

Menzil gösterdiler geçtim oturdum

Tiğbend bağlanmış belimi gördüm

Mürşîd eteğinden tutmuşum destim

Bu idi muradım  erişti kastım

Bilmem sarhoş muyum neyim ben mestim

Erenlerin verdiği dili gördüm

Abdal KALENDER im koymuşum seri

Kurban ettim canım gördüm didârı

Erenler serveri gerçek eri

Maksûdum olan İmam Ali’yi gördüm